پانکراتیت مزمن یک بیماری التهابی پیشرونده پانکراس می باشد . برای ایجاد این بیماری یک زمینه ژنتیک و عوامل محیطی لازم می باشد. شدت علائم در بین بیماران متفاوت می باشد و بیماری پیشرفته تر با یافته های زیر مشخص می شود:

1. اتروفی پانکراس
2. فیبروز پانکراس
3. تنگی مجاری پانکراس
4. کلسیفیکاسیون در بافت پانکراس
5. نارسایی اندوکرین و یا اگزوکرین
6. دیسپلازی پانکراس
7. درد های مقاوم

بررسی اولیه در بیماران مشکوک به پانکراتیت

در هر بچه ایی که با درد شکمی شدید و مزمن و یا تکرار شونده مراجعه می کند باید به فکر پانکراتیت مزمن باشیم . قدم اول تشخیصی شرح حال و معاینه فیزیکی می باشد . در صورتیکه شرح حال و معاینه فیزیکی به نفع پانکراتیت باشد جهت تائید تشخیص نیاز به انجام ازمایش و اقدامات تصویر برداری می باشد.

نکاتی که در شرح حال باید به آن توجه کرد:

1. مشخصات حملات درد : شروع درد ، محل درد ، ماهیت درد و مدت زمان درد را باید توجه کرد و عوامل ایجاد کننده درد ( غذا و یا ورزش ) و اینکه ایا درد همراه با استفراغ و یا علائم شبیه انفولانزا وجود دارد یا خیر. این مشخصات جهت افتراق پانکراتیت از سایر علل درد شکم کمک کننده است . بای تعیین میزان و شدت درد می توان از روش FACE scale استفاده کرد
   
   Wong-Baker FACES pain rating scale
   
   
2. شرح حال نوع درمان جهت کنترل درد که شامل درمان غیر دارویی ، مصرف اپوئیدها ، داروهای غیر اپوئیدی
3. شرح حال در مورد مشکلات سایکوسوشیال مثلا غیبت از مدرسه ، عدم توانایی شرکت در تمرینات ورزشی و خودداری از شرکت در مجالس مختلف . این مشکلات در کودکان مبتلا به پانکراتیت مزمن شایع است .
4. شرح حال در مورد علائم ناشی از عوارض پانکراتیت مزمن که شامل کاهش اشتها ، اسهال ، اختلال رشد و علائم دیابت می باشد.
5. توجه به نکات کمک کننده در جهت تشخیص پانکراتیت مزمن مثلا سابقه پانکراتیت حاد ، تروما به شکم ، بیماری شدید ، مصرف دارو ، اقدامات اندوسکوپی مثل ERCP .
6. سابقه خانوادگی پانکراتیت ، سیستیک فیبروزیس و کانسر پانکراس .

معاینه فیزیکی:

1. معاینه شکم : اطلاعاتی در جهت تائید و یا رد تشخیص به ما می دهد . در بیماران مبتلا به پانکراتیت محل و شدت درد در ناحیه اپی گاستر می باشد البته گاهی می تواند درد در سمت چپ و یا راست قسمت فوقانی شکم نیز ایجاد شود . بزرگی طحال ناشی از ترومبوز ورید پورت ثانویه به پانکراتیت می باشد .
2. معاینه کلی : بررسی از نظر کاهش وزن و یا سایر علائم سوء جذب ، بررسی محل های دیگری که بیمار احساس درد می کند

بررسی های ازمایشگاهی:

1. آمیلاز و لیپاز سرم : افزایش امیلاز و یا لیپاز بیشتر از سه برابر نرمال جهت تشخیص کمک کننده است . با توجه به اینکه امیلاز و لیپاز توسط بافت های دیگر نیز ترشح می شود بالا بودن این ها دلیل قطعی برای پانکراتیت نمی با شد و همچنین نرمال بودن ان ها هم رد کننده نیست .
2. شمارش سلول های خون ( CBC) ، الکترولیت ها ، کلسیم ، البومین و قند خون معولا در پانکراتیت مزمن نرمال است .
3. افزایش الکالن فسفاتاز ، تست های کبدی ( AST , ALT , GGT ) نشانه درگیری همزمان کبد می باشد.
4. الاستاز مدفوع : که جهت بررسی نارسایی اگزو کرین پانکراس استفاده می شود . مقدار کمتر از 100 میکرو گرم به ازاء هر گرم وزن مدفوع ارزشمند است . در زمان حمله پانکراتیت حاد و اسهال به طور کاذب پائین است .
5. اندازه گیری سطح ویتامین های محلول در چربی .

بررسی های تصویر برداری:

بررسی معمولا با سونوگرافی شروع می شود و در مرحله بعد MRCP.

سونوگرافی داپلر :

جهت بررسی پاتولوژی مثلا سنگ مجاری صفراوی استفاده می شود و در بیماران که بیماری پیشرفته دارند جهت بررسی عوارض پانکراتیت مثل سودو سیست و یا ترومبوز ورید پورت ویا ورید طحالی.

MRCP:

بهترین روش تشخیصی پانکراتیت مزمن می باشد.

اندوسکوپیک اولترا سونوگرافی:

اگر فردی تجربه کافی در انجام این کار در کودکان داشته باشد می تواند یک روش تشخیصی خوبی برای پانکراتیت مزمن باشد.

سی تی اسکن:

نسبت به MRCP حساسیت کمتری دارد ولی نسبت به سونوگرافی جهت تشخیص وسعت بیماری و میزان آسیب بافتی حساسیت بیشتری دارد.

یافته های پانکراتیت مزمن در سی تی اسکن:

• کلسیفیکا سیون
• دیلاتاسیون مجرای اصلی پانکراس
• فیبروز و یا اتروفی پانکراس

کلسیفیکاسیون پانکراس

ERCP:

بیشتر یک روش درمانی است تا یک روش تشخیصی.

بیوپسی پانکراس:

در کودکان کمتر استفاده می شود و بیشترین اندیکاسیون ان در پانکراتیت اتو ایمیون و توده های پانکراس می باشد.

معیارهای تشخیص پانکراتیت در کودکان:

1. پانکراتیت حاد: برای تشخیص 2 تا از 3 یافته زیر لازم است
   • درد شکم که نشان دهنده درگیری پانکراس است
   • افزایش آمیلاز و یا لیپاز حد اقل 3 برابر نرمال
   • یافته های رادیولوژیک
2. پانکراتیت حاد عود کننده: برای تشخیص حداقل دو حمله پانکراتیت حاد به همراه یکی از موارد زیر نیاز است:
   • از بین رفتن درد در بین دو حمله ( حداقل یک ماه بدون درد باشد )
   یا
   • نرمال شدن انزیم های پانکراس و از بین رفتن درد بدون فاصله زمانی خاص
3. پانکراتیت مزمن: حداقل یکی از 3 معیار زیر را باید داشته باشد
   • شواهد نارسایی اگزوکرین پانکراس به همراه یافته های رادیولوژیک پانکراتیت مزمن
   • شواهد نارسایی آندوکرین پانکراس به همراه یافته های رادیولوژیک پانکراتیت مزمن
   • درد شکم با منشاء پانکراس به همراه یافته های رادیولوژیک پانکراتیت مزمن
   • یافته های پاتولوژیک پانکراتیت مزمن در نمونه بیوپسی پانکراس